Verslag van het gesprek van de Commissie voor de politieklachten met commandant openbare orde (overdag)

Donderdag 25 september 1997

Aanwezig de commandant openbare orde (overdag); de heer T.M. Schalken, de beer D. Samkalden, mevrouw P.M. Vollebregt (Commissie); mevrouw D. Boulonois, de heer J. Mul (Secretariaat)

Gesprekspartner

In de hoedanigheid van commandant openbare orde had hij op verschillende momenten tot maximaal zes peloton onder zijn commando. Omdat de commandant openbare orde alleen overdag dienst deed, is hij bij alle grote demonstraties aanwezig geweest. Bij elke demonstratie waren zijn peloton zichtbaar aanwezig.

Italianen

Op zaterdag 14 juni 1997 stond de commandant openbare orde tot ongeveer 14.00 uur op het Weteringcircuit. Op dat moment kwam het bericht binnen dat op het Centraal Station een trein met Italianen binnenkwam waarin flinke vernielingen waren gepleegd. Omdat op dat moment elders charges plaatsvonden was de bezetting van de ME erg laag op het Centraal Station. De commandant openbare orde kreeg daarom een sectie van het peloton ME Bravo 50 uit Kennemerland toegewezen. Deze sectie was als begeleiding van de motor-demonstratie net in Amsterdam aangekomen. Op welke wijze zou moeten worden opgetreden tegen de Italianen was op dat moment nog niet bekend. Pas later bleek dat de Italianen zouden worden aangehouden. De commandant openbare orde benadrukt dat nooit sprake is geweest van het aanhouden van alle inzittenden. Al vanaf het moment dat werd besloten dat moest worden opgetreden concentreerde men zich op de laatste drie treinstellen van de eerste trein. Kort na het arriveren van de eerste trein kwam de tweede trein met Italianen op het Centraal Station aan. De commandant openbare orde heeft toen aangegeven dat het hem aan voldoende manschappen ontbrak om ook de inzittenden van deze tweede trein op te vangen. Hierop heeft hij voorgesteld om de inzittenden van de tweede train onder begeleiding de stad in te laten gaan. Toen de Italianen uit de tweede trein in de gaten kregen dat hun landgenoten nog in de train werden vastgehouden, begonnen zij erg lastig te doen.

De commandant openbare orde heeft toen de pelotonscommandant van de Bravo 50 de opdracht gegeven een schatting te maken van het aantal inzittenden van de eerste trein. De pelotonscommandant van de Bravo 50 meldde even later dat het om ongeveer 500 Italianen ging. Toen de commandant openbare orde contact opnieuw met de beleidsstaf op het hoofdbureau van politie om dit aantal door te geven, werd hem verteld dat de nadruk lag op de inzittenden van het achterste treinstel. Daarbij zou het om 'ongeveer 150 personen' gaan. Aanvankelijk werd deze groep aangehouden op grond van artikel 141 van het Wetboek van Strafrecht (openlijke geweldpleging), maar op het moment dat de Italianen vrijwel klaar waren voor overbrenging naar de PI Over-Amstel wijzigde het aanhouden op grond van artikel 141 van het Wetboek van Strafrecht in ophouden op grond van het noodbevel. Op dat moment was het grootste gedeelte van de groep Italianen al geboeid en gefouilleerd. Volgens de commandant openbare orde zijn de plastic boeien overigens speciaal gebracht door een motorrijder vanaf het hoofdbureau van politie of vanaf het gebouw 'De Eenhoorn'. De commandant openbare orde vond het noodzakelijk dat de Italianen werden geboeid ter voorkoming van gevaarlijke situaties tijdens het transport. De commandant openbare orde was er niet van op de hoogte dat het gebruik van de plastic handboeien was verboden. Hij geeft aan dat er vroeger bij grootschalig politieoptreden altijd gebruik werd gemaakt van plastic boeien. Dat is volgens de commandant openbare orde ook altijd zo geweest. Hij is er niet van op de hoogte of er speciale dienstvoorschriften bestaan omtrent de plastic handboeien.

Het boeien van de Italianen was volgens de commandant openbare orde noodzakelijk omdat er vijftig mensen per bus werden vervoerd.

Voordat de verandering van rechtsgrond plaats vond was op het Centraal Station de directeur Korps Spoorwegpolitie gearriveerd. De directeur had contact gezocht met de pelotonscommandant van de Bravo 50 en bij hem geïnformeerd naar de reden van aanhouding. De directeur van het korps Spoorwegpolitie had daarbij te kennen gegeven het niet eens te zijn met de beslissing tot aanhouding.

Hoewel het contact tussen de commandant openbare orde en de pelotonscommandant van de Bravo 50 voornamelijk betrekking had op operationele en organisatorische aspecten, bleek dat de laatste ook zijn twijfels had over de beslissing tot aanhouding.

De commandant openbare orde heeft zich daarop niet zeer sterk gemaakt bij de beleidsstaf voor het voorstel van de directeur van het korps Spoorwegpolitie om de Italianen onder begeleiding de stad in te laten gaan. De commandant openbare orde heeft het voorstel ter kennisgeving aan het operationeel commando medegedeeld, maar dat zou wellicht anders geweest zijn indien hij geweten had dat de directeur van het korps Spoorwegpolitie zelf ter plaatse was en op basis van zijn eigen waarnemingen tot dat voorstel was gekomen. Er is dus geen discussie geweest met de beleidsstaf over de beslissing tot aanhouding.

De Commissie voor de politieklachten vraagt zich af of de commandant openbare orde niet beter op zijn ter plaatse aanwezige pelotonscommandant had kunnen vertrouwen, omdat deze nu eenmaal een oordeel had op basis van zijn eigen waarneming op het perron.

De commandant openbare orde geeft aan dat het algemeen commando al wel beschikte over informatie dat er een conducteur ter hoogte van Arnhem zou zijn bedreigd en uit de trein was gevlucht. Ook was er informatie binnengekomen afkomstig van de Spoorwegpolitie dat er veel vernielingen in de trein waren aangericht. Wel heeft de commandant openbare orde aan de pelotonscommandant van de Bravo 50 gevraagd hoe groot de schade was. De pelotonscommandant van de Bravo 50 gaf toen aan dat hij dat niet goed kon inschatten vanwege de positie van de trein en de drukte in de achterste treinstellen.

Daarbij komt nog dat bij de commandant openbare orde de indruk bestond dat de heer van Beek al voordat hij contact met hem opnam, contact bad gehad met de beleidsstaf. De discussie met de directeur van het korps Spoorwegpolitie werd door de commandant openbare orde gezien als een laatste poging om een rechtvaardiging voor zijn visie te krijgen. Kennelijk was informatie bij de beleidsstaf voorhanden om het ingenomen standpunt niet te herzien.

De Commissie voor de politieklachten vraagt aan de commandant openbare orde of er een verandering in beleid merkbaar was toen het eerdere bericht van de Spoorwegpolitie werd herroepen en een nieuw bericht uitging. De commandant openbare orde zegt dat hij geen gewijzigde opdrachten heeft ontvangen.

De commandant openbare orde was gestationeerd op het Stationsplein. Op het moment dat de Italianen werden aangehouden was het plein zo goed als afgesloten, alsmede een gedeelte van het Centraal Station. Op een gegeven moment kwam een grote groep mensen vanaf het Damrak richting het Stationsplein. Volgens de commandant openbare orde kan dit twee oorzaken hebben gehad. Ten eerste werd er via de radiozender de 'Vrije Keijzer' opgeroepen om de opgehouden Italianen te ontzetten, zodat een deel van de groep wellicht op deze oproep heeft gereageerd. Maar op dat moment was ook de demonstratie tegen Armoede en Werkloosheid afgelopen, zodat het ook goed mogelijk is dat een groot aantal mensen met de trein naar huis wilde gaan.

Binnen de groep mensen die richting het Stationsplein kwam bevonden zich ook enkele mensen die wat vreemd uitgedost waren en waarvan de commandant openbare orde wist dat deze groep alleen op rottigheid uit was. Daarop heeft hij aan de pelotonscommandant van de Bravo 10 gevraagd of hij het plein aan de zij-ingang van bet Centraal Station kon schoonvegen. De pelotonscommandant gaf aan dat het, gegeven de omstandigheden, niet mogelijk was om een charge uit te voeren. Dat zou te gevaarlijk zijn. Volgens de commandant openbare orde is dat ook één van de oorzaken waarom de hele operatie wat langer duurde. Omdat de situatie meer gespannen werd, is om bijstand gevraagd. Toen de assistentie eenmaal was gearriveerd heeft de Bravo 10 door rustig op te lopen de massa van het plein bij de zij-ingang verdrongen. Hierbij is niet gechargeerd. Er heeft wel een charge plaatsgevonden op de Prins Hendrikkade ter hoogte van het voetgangersbruggetje bij hotel Ibis, maar daar is de commandant openbare orde niet bij aanwezig geweest.

Nadat alle Italianen in de bussen waren geplaatst is de commandant openbare orde ter begeleiding meegegaan naar de PI Over-Amstel. Eenmaal aangekomen bij de PI Over-Amstel werd de commandant openbare orde afgelost en heeft hij het commando overgedragen aan de commandant openbare orde voor de nacht. De commandant openbare orde geeft aan dat hij de bussen nog wel de sluis in heeft zien rijden, maar dat hij na de overdracht van de Italianen aan de directie van de PI Over-Amstel geen bemoeienis meer heeft gehad met de gebeurtenissen. Het peloton uit Kennemeriand (Bravo 50) heeft de Italianen omstreeks 21.00 uur begeleid naar Station Sloterdijk. Op dat moment was eigenlijk al duidelijk dat de deadline niet meer gehaald zou worden, en dat de trein waarschijnlijk niet meer de grens met Duitsland zou kunnen passeren.

Vrankrijk

Omdat de commandant openbare orde alleen overdag dienst deed, is hij niet aanwezig geweest bij de massale aanhouding rondom het pand Vrankrijk.

Jubeldemo

Evenmin is de commandant openbare orde aanwezig geweest bij de aanhoudingen op de Amstel op maandag 16 juni 1997.

Evaluatie

De commandant openbare orde is van mening dat het achteraf beoordelen van de situatie altijd leidt tot de conclusie dat een aantal dingen beter had gekund. De samenwerking met de delta-eenheden (vredesdetachement) is volgens de commandant openbare orde goed verlopen. Hij vindt niet dat er in het algemeen te fors is opgetreden door de ME tijdens de Eurotop. De commandant openbare orde: 'als die aanhoudingen niet hadden plaatsgevonden, zou er later veel meer geweld gebruikt zijn'. Ten aanzien van de operationele aspecten van het politieoptreden is de commandant openbare orde tevreden. Ook op de communicatiestructuur was niets aan te merken.

De commandant openbare orde was minder tevreden over het eten voor de leden van de ME. Dit heeft hij ook in zijn eigen evaluatie met het betrokken peloton aangegeven.

Afsluiting

Aan de commandant openbare orde zal een verslag van dit gesprek worden toegestuurd.

Goedgekeurd: 20 oktober 1997