Wie nu zwijgt moet alles vrezen

Bij het Belgische parlement liggen op dit moment ingrijpende wetsontwerpen die het Belgische vluchtelingenbeleid verder aan moeten scherpen. De socialistische minister van Binnenlandse Zaken Vande Lanotte wil een nieuwe reeks maatregelen invoeren. Met het vers van de pers gekomen boek "Haal de was maar bin- nen" van Chris de Stoop, over deportaties in Europa net in het geheugen gegriefd, worden deze maatregelen nog wranger dan ze reeds zijn. Het is dan ook niet vreemd dat Chris de Stoop op dit moment in allerlei fora zijn verhaal moet doen. Weren, op- en uitsluiten en deporteren staan ook centraal in het België- sche vreemdelingenbeleid. Een kijkje in de keuken van onze zuiderburen.

De detentie van vluchtelingen en illegalen vindt in België plaats in transitzone Zaventem, Transitcentrum 127 te Mels- broek, Transitcentrum 127bis in Steenokkerzeel, de Refuge in Sint-Andries-Brugge, het gesloten detentiecentrum te Merksplas en voor 1996 staat een nieuwe gevangenis gepland in Vottem. In de eerste drie centra worden vooral mensen opgesloten die via het vliegveld Zaventem het land zijn binnengekomen. Het woord Transit moet de illusie staande houden dat het hier gaat om internationaal grondgebied, alsof de vluchtelingen het Belgische grondgebied nog niet hebben betreden. In de trans- itzone Zaventem zitten reizigers die niet beschikken over de noodzakelijke documenten en/of bestaansmiddelen om België te betreden en geen asiel hebben aangevraagd. Zij worden met het eerst volgende vliegtuig uitgezet. Het eerste en voor sommigen het enige contact is met iemand van de rijkswacht. "Voor bepaalde asielzoekers die gevlucht zijn voor overheidsinstan- ties kan een onderhoud met een man in uniform reeds bedreigend overkomen. Het is niet ondenkbaar dat men zijn asielaanvraag niet eens durft te formuleren," concludeert het Overlegcentrum voor Integratie van Vluchtelingen (OCIV) uit Brussel. Vraagt men wel asiel dan wordt men opgesloten in Transitcentrum 127 en wordt men verhoord waarna voor het grootste deel van de mensen een afwijzing van hun asielverzoek volgt. Men kan nog in beroep gaan bij de Dienst Vreemdelingen. Bij een tweede niet-ontvankelijkheidsverklaring volgt opsluiting in Transit- centrum 127bis in Steenokkerzeel. Het wrange van dit centrum is dat het pal ligt aan één van de startbanen van het vlieg- veld Zaventem. Om de zoveel minuten ziet men een vliegtuig opstijgen. In Brugge, Merksplas en in de toekomst in Vottem zitten mensen die als illegale vreemdeling worden aangemerkt. "Dit zijn vreemdelingen die in België verblijven zonder houder te zijn van de vereiste documenten, vreemdelingen die kenne- lijk geen middelen van bestaan hebben of deze niet wettig kunnen verwerven of die clandestien werken" (bron OCIV). Ook in reguliere gevangenissen zitten vluchtelingen en illegalen opgesloten. Dit terwijl het Ministerie van Binnenlandse Zaken doet voorkomen als zouden er geen illegale vreemdelingen in het gewone gevangeniscircuit terecht komen.

De situatie van opgesloten vluchtelingen en illegalen in België is vergelijkbaar met die in Nederland. "Het klimaat is constant explosief. De mensen zitten met 15 tot 20 mensen op een zaal, allemaal verschillende nationaliteiten en allen natuur- lijk bewust van het feit dat elk moment de combi (voor uitwij- zing) kan voorrijden. Men moet toestemming vragen voor alles wat men doet en alles gebeurt onder controle," zeggen leden van de Brugse Werkgroep Vreemdelingebeleid over de gevangenis 'Refuge'. Evenals in Transicentrum 127bis in Steenokkerzeel is de bewaking zeer scherp. Men komt binnen door verschillende bewaakte deuren en bij aankomst wordt men zeer grondig gefoul- lieerd. Het gebrek aan controle op het gebeuren in deze gevan- genissen heeft België al een internationale veroordeling opgeleverd van het Europese Comitee voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing. Het comiee bezocht het detentiecentrum in Walem, dat later werd gesloten en het Transitcentrum Zaventem, dat daarna is verbouwd. De conclusie (14 oktober 1994) was vernie- tigend. België behandelde de niet geaccepteerde vluchtelingen en illegalen mensonterend en de situatie werd als beschamend gekwalificeerd. Of deze conclusie heeft bijgedragen aan een verbetering is maar de vraag. Eind 1994 kwam het Transitcen- trum 127bis in Steenokkerzeel ernstig in opspraak. Uit interne rapporten bleek dat er regelmatig misbruik werd gemaakt van de praktijk van isoleercellen en dat de medische verzorging er beneden alle peil was. In maart 1995 explodeerden de opgelopen spanningen in de "Refuge", als gevolg van het strenge regime en de onzekerheid. Naar aanleiding van de uitzetting van Nigeriaanse vluchtelingen brak er een opstand uit, waarna de gedetineerden werden overgeplaatst naar andere gevangenissen. Minister Vande Lanotte beweert dat de mensenrechtensituatie in het Transitcentrum 127bis is verbeterd , organisaties als het OCIV krijgen echter geen toegang. De controle is van alle kanten onmogelijk. "Ook het bezoekrecht is serieus beteugeld. Enkel familieleden in de eerste graad mogen een bezoek bren- gen, dat schriftelijk of telefonisch aangevraagd moet worden en aan een grondig onderzoek onderworpen wordt. Hulpverleners, vrienden of verdere verwanten kunnen onder geen beding het centrum betreden. Een advocaat is de enige uitzondering," aldus de Brugse Werkgroep Vreemdelingenbeleid over de "Refu- ge".

Het gebrek aan controle en de steeds verdere verscherping van het beleid (begonnen in 1987), hebben ertoe geleid dat vanuit Leuven een landelijke actiegroep is opgezet. Het initiatief is afkomstig van de Aktiegroep Recht op Vluchten. Naar aanleiding van de wetsvoorstellen van Vande Lanotte-Santkin hebben zij een platform ter intrekking van deze wetsontwerpen opgericht. Op dit moment is er de steun van 160 tot 170 organisaties van verschillende sociale bewegingen, vakbonden, jeugdbewegingen, Derde Wereld-comite's, groepen uit het vluchtelingenwerk en een aantal milieugroepen. Sinds oktober zijn er fakkeloptoch- ten gehouden in Gent, Luik en Leuven. Op 27 januari 1996 vond een tribunaal over de gevangenissen voor vluchtelingen en illegalen in België plaats.

Ruben Vande Vijvere van de Aktiegroep Recht op Vluchten:" De meeste vluchtelingenorganisaties zijn charitatief van aard. Enerzijds is dat belangrijk inzake opvang en concrete onder- steuning van vluchtelingen, anderzijds wordt dat door de opeenvolgende verstrengingen van de wet op termijn uitzicht- loos en dreig je geblokkeerd te geraken. Je bent dus verplicht om ook op het politieke terrein daar rond te werken." Recht op Vluchten richt zich niet alleen op een onderdeel van het Belgische (Europese) vreemdelingenbeleid. De onderdelen van het beleid hangen immers allemaal met elkaar samen. Ruben Vande Vijvere:" Er moet meer dialoog komen tussen de Derde Wereld-beweging en vluchtelingenbeweging en tussen de laatste en de vakbeweging. De vakbond heeft alle belang bij een gast- vrijer beleid. Er zullen sowieso mensen naar Europa blijven komen. Als het beleid repressief blijft, creëer je een catego- rie mensen die bijvoorbeeld onder zeer slechte arbeidsvoor- waarden moet werken, en die aangewend kan worden om arbeids- voorwaarden van iedereen onder druk te zetten."

Een greep uit de nieuwe maatregelen die Vande Lanotte voor- stelt; - De Belgische overheid wil het aantal deportaties van het grondgebied voor 1998 verdubbelen tot 15.000; - De deten- tieperiode voor mensen die uitgezet worden, die nu zestig dagen is, wil men onbeperkt maken zonder rechtsgarantie zoals in Nederland; - Nieuwe asielzoekers zullen verplicht worden zich in centra te vestigen voor de duur van hun verzoek. Indien zij dit weigeren zullen zij op geen enkele steun meer aanspraak kunnen maken (te vergelijken met het opheffen van de ROA woningen en het wetsvoorstel van de Koppelingswet in Nederland); - Het feit dat sociale diensten tot nu toe ver- plicht zijn om aan iedereen zonder middelen een bestaansmini- mum (zowel vluchtelingen in de procedure als zogenoemde onuit- zetbaren) uit te keren, wil men beperken tot alleen diegenen met een perfecte verblijfsstatus (dit voorstel is vergelijk- baar met de Nederlandse Koppelingswet); - Vande Lanotte wil zelfs sociaal assistenten verplichten om mensen te verklikken ("meldingsplicht aan Binnenlandse Zaken"); - Zwaardere straf- fen voor vervoersmaatschappijen, indien zij mensen zonder verblijfstitel het land binnenbrengen; - Zware boetes en gevangenisstraffen in geval van hulp bij 'illegale immigratie' of 'illegaal verblijf' niet alleen voor België, maar voor de Schengen-landen.

<