Op uitnodiging van Werkstatt 3 in Hamburg, kommunikatie- en informatiecentrum voor ontwikkeling, vrede en mensenrechten, werden wij uitgenodigd om een lezing te geven over detentie van vluchtelingen en illegalen in Europa en in Nederland in het bijzonder. Deze bijeenkomst werd gehouden in het kader van een aktieweek tegen 'Abschiebeknäste', de Duitse variant van deportatiegevangenissen.

Er zijn er veel en ze zijn groot, in o.a. Kassel, Büren, Hannover, Keulen, Offenbach, Frankfurt (luchthavengevangenis). Aan het einde van deze aktieweek, op 11 november, werd er een demonstratie gehouden tegen de Glasmoorgevangenis. Op deze demonstratie is een solidariteitsgroet voorgelezen die wij samen met een in de grensgevangenis in Amsterdam gedetineerde vluchteling schreven.
Rondom deze gevangenis bij Hamburg is de 'Glasmoorgruppe' vorig jaar gestart met haar solidariteitsaktiviteiten, nadat de gevangenen geweigerd hadden zich te laten insluiten op hun cel. Deze Glasmoorgroep is vergelijkbaar met onze bezoeken aktiegroep rondom het 'grenshospitium'. Ook de spastische repressie van de Duitse justitie op dit soort kritische bezoekgroepen is bij de buren niet anders dan hier. Zoals de pesterijen, vertragingen en intimidaties bij het afleggen van bezoek. Zo kregen leden van de Glasmoorgroep een entreeverbod omdat ze bij een solidariteitsaktie het gevangenisterrein betraden. De eerste keer werd hen 'huisvredebreuk' ten laste gelegd, zij procedeerden hiertegen en wonnen ook de schade- claim en kregen een schade vergoeding. De tweede keer ging die vlieger niet op; tot op heden mogen zeven van de negen leden niet meer op bezoek. Elke zondag houdt de groep een 'solidariteitsronde' om de gevangenis. De termijn van gevangenschap in Duitsland kan rustig oplopen tot 18 maanden.
Onze lezing in de aktieweek werd voorafgegaan door een aangrijpende film over de Campsfieldgevangenis voor vluchtelingen in Engeland. Over het verzet in de gevangenis, over een tribunaal gehouden ter nagedachtenis aan een vrouw die door nalatigheid van de medische zorg in Campsfield-prison overleed. Deze bajes is privé-eigendom van de Group 4, ook de beveiliging is geprivatiseerd. Deze privatiseringstendens zet ook in andere EU-landen zoals Duitsland door. Voor Campsfield betekent dit dat Group 4 het transport van en naar de rechtbank en bij uitzettingen in beheer heeft. Dit is een gevaarlijke ontwikkeling waar geen kontrole op is. Uit welke ideologie werken bewakers, die tenslotte hun brood verdienen door de ellende van vluchtelingen? Ook in Campsfield is de repressie groot. De 'bewaring' kan in Engeland oplopen tot 15 maanden. Als we in grote lijnen gevangenissen en detentiesystemen in de diverse Schengenlanden op een rijtje zetten, kunnen we eenvormigheid konstateren in regimes, repressie, architektuur, isolatiecellen, lange termijnen van detentie, perspektiefloosheid, zelfdoding, geïsoleerde lokaties van de bajessen, weg- pesten van kritische bezoekers. We willen te zijner tijd deze informatie op schrift stellen en bundelen. De databank, het Europees computernetwerk en onze homepage zijn daartoe een medium. We hopen een beter Europees deelnetwerk te vormen rondom detentie van vluchtelingen en illegalen.

Voorafgaand aan Hamburg zijn we die week ook uitgenodigd een seminar bij te wonen over 'solidariteit met illegale vluchtelingen'. Zwaartepunt van het seminar lag bij netwerkopbouw rondom vluchtelingen, migranten en illegalen. Het vond plaats in Wissen, nabij Frankfurt, van 3 tot 5 november. Deelnemers waren aktieve vluchtelingen- en anti-racismegroepen uit Duitsland en wij uit Amsterdam. De organisator was BUKO, het Bundes Kongress Entwicklungspolitischer Aktionsgruppen. Zij stelden ons één dagdeel ter beschikking om onze ervaringen te melden in de opbouw van netwerken zoals het SNIN, het Solidariteits Netwerk voor Illegalen Nederland. Maar ook de Derde Kamerzittingen in de diverse steden in Nederland, vormen een netwerkachtige konstruktie, waarbij de verbintenis gelegd wordt tussen de terreinen migratie, welvaartsstaat, demokratie en milieu, en groepen daarin aktief. Ook vertelden we over onze werkzaamheden rondom verschillende vluchtelingengevangenissen, die eveneens plaatsvinden in een soort netwerkverband. De aanwezige organisaties zijn per groep wel goed ingericht en er zijn infrastrukturen, de samenwerking in netwerkverband met andere groepen krijgt echter niet zo uitdrukkelijk gestalte. Zo zijn er vragen rondom het onderduiken als symbolisch verzet tegen huidig beleid. Wat is het perspektief van illegalen blijven verstoppen, met in je nek de hete adem van Schen gen/EU? Opvallend op het seminar was de achtergrondgeschiede- nis van aktieve groepen in Duitsland een tamelijk andere is dan van groepen in Nederland. In Nederland bijvoorbeeld zijn registratie, identificatieplicht en aanstaande Koppelingswet een heel acute bedreiging voor illegalen en vluchtelingen in procedure, legale migranten worden indirekt bedreigd. De selektie die dit teweeg brengt biedt juist verbinding tussen bedreigde groepen rechtelozen. Maar in Duitsland zijn dit soort uitsluitingsmechanismen al gemeengoed geworden; ook de identificatieplicht is er 'normaal'. De weerstand tegen totaalregistratie hier is er niet zozeer. Dit, hoewel overal in Duitsland wetten worden ingevoerd in de zin van de karige bed-bad-brood-regeling, ook voor werklozen en minder validen. In Duitsland is kerkasiel veel meer dan hier een middel; er is ook een kerkasielnetwerk, ter informatieverspreiding en logistieke verbeteringen van de steun.
Het voorbeeld van Villa Courage is vermeldenswaardig: het is een internationaal vrouwenvluchtelingencentrum, een huis waar zwarte en witte vrouwen en kinderen wonen en werken aan konkrete ondersteuning en erkenning van geweld tegen vrouwen als vluchtmotief en politieke aktie voor zelfstandige verblijfs- recht. Er wordt zelfs over gedacht om een 'hotel' voor en door vrouwen op te zetten!
Algemene punten van diskussie over netwerken waren kortgezegd: mogelijk 'konflikt' tussen openbaarheid en konkrete hulpverlening; de perspektieven van hulpverlening bij onderduiken mogelijkheden voor aansluiting bij bestaande netwerken; formulering politieke doelstellingen; een beweging opbouwen die verschillende deelterreinen verbindt.
Het seminar was met name van belang voor de intensivering van kontakten en voor informatie-uitwisseling over Europeanisering van de asielpolitiek. We hebben ons plan over de databank 'Open borders' gelanceerd en veel organisaties hebben zich erop ingetekend. Op het seminar werd een voorbeeld vermeld van een kampagne waarin ook verschillende deelterreinen samenkomen, de kampagne 'Razzia- Nix Da!' van Wildcat. Daarin werken groepen/werknemers samen tegen politieoptreden tegen (im)migranten en kontrole op de werkplaats. Inzet is ook om splijting in legalen en illegalen te voorkomen. Door provokatie en openbaarheid over gronden mensenrechten voor iedereen, probeert deze kampagne de-humanisering van de maatschappij tegen te gaan. Als konkrete eisen voert de kampagne ook het vooruitbetalen en verhogen van lonen, verbetering van werkomstandigheden en laat ze zien dat razzia's de werkgever vaak maar al te goed uitkomen, om juist slechte werkomstandigheden en onderbetaling in stand te houden.
Na het seminar hebben we nog een Opvangcentrum bezocht in Gelnhausen, bij Frankfurt. Een grauwe kille kazerne, waar 350 (was 1000) mensen maandenlang moeten leven en nietsdoen. Een privébewakingsdienst zorgt voor de beveiliging. Ook hier worden mensen plots van hun bed gelicht om gedeporteerd te worden. Ook wordt men voor uitzetting vaak bij de vreemdelingenpolitie uitgenodigd onder het valse voorwendsel dat het verblijfspapiertje verlengd wordt. Waar hebben we dat eerder gehoord?!

(midden jaren negentig)