Zwaanzinnige terugvlucht

Vanmiddag vanaf 13.00 uur voert het Autonoom Centrum actie bij de Vakantiebeurs in de Jaarbeurs te Utrecht

Wij willen met deze actie de aandacht vragen voor het uitzetten van vluchtelingen en illegalen naar landen die als vakantiebestemming gelden. Uitzettingen per vliegtuig waarbij de KLM een grote rol speelt. Van de KLM eisen we dat onmiddellijk gestopt wordt met het vervoeren van mensen die gedwongen uitgezet worden.

Met deze actie is ook een zwaanzinnig affiche gepresenteerd, geheel in de KLM-huisstijl maar met een voor de KLM minder voordelige inhoud.

Verder willen verontruste KLM-piloten bij de ingang publiek er op wijzen dat zij het niet eens zijn met haar werkgever wat betreft uitzettingen. Zij hopen dat ook meer KLM-personeel hun onvrede kenbaar maakt en dat piloten weigeren te vliegen wanneer er getracht wordt mensen met hun vliegtuig uit te zetten.

We roepen mensen op die in het vliegtuig een uitzetting van een vluchteling of illegaal meemaken zich daarmee te bemoeien en daartegen te protesteren. Verder willen we iedereen oproepen om bij het boeken van een reis per vliegtuig een garantie te vragen dat er met dat vliegtuig niemand wordt uitgezet. Tevens vragen wij reizigers om de KLM duidelijk te maken dat zij haar medewerking aan uitzettingen niet op prijs stellen en dat zij een mensvriendelijker houding van de luchtvaartmaatschappij eisen. Steeds vaker worden namelijk mensen gedwongen terug te keren, soms zelfs geboeid.

Ook een luchtvaartmaatschappij heeft haar maatschappelijke verantwoordelijkheid en kan die niet afschuiven op de politiek en de rechtspraak. We hebben allemaal een verantwoordelijkheid om te zorgen dat we in een samenleving leven waar niet gesold wordt met mensen die in nood zijn en te werken aan een wereld waarin iedereen rechten heeft.

Door niets aan de oorzaken van migratie te doen, door een vreemdelingenbeleid dat zich richt op weren en uitsluiten in plaats van op het bieden van voldoende opvang, stapelen de problemen zich op. Laten we wel wezen, het is toch niet gek dat iedereen op een beetje een normale manier wil leven. En is het niet zo dat we eigenlijk ook veel voordeel hebben bij die zogeheten 'vreemdeling'? Denk bijvoorbeeld aan Chinees eten, Afrikaanse dans, broodje shoarma en de Nederlandse tuinbouw die alleen nog maar kan bestaan doordat er illegalen werken. Voordeel of niet, het is het waard om te werken aan een open wereld waarin voor iedereen plaats is.

Een Zwaanzinnige Terugreis

De rol van de KLM (Koninklijke Luchtvaart Maatschappij) bij verwijderingen door de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND).

Vanaf de Nederlandse luchthaven Schiphol worden jaarlijks zo'n 2.000 vluchtelingen en migranten onder begeleiding van marechaussee uitgezet. Bij een deel van hen worden dwangmiddelen toegepast, variërend van handboeien tot dwangbuis en kalmerende injecties. De KLM neemt een groot deel van deze uitzettingen voor haar rekening.

De KLM werkt aan deze uitzettingen aktief mee. Zo waren de KLM en Martinair in juli 1997 betrokken bij de mislukte uitzetting van een groep Somaliërs. Deze uitzetting was voorbereid in samenwerking met zowel de Immigratie- en Naturalisatie Dienst als de president van Somaliland.

De KLM is niet alleen aktief betrokken bij de uitvoering van het verwijderingsbeleid. Het bedrijf is ook betrokken bij het nemen van maatregelen die de binnenkomst van vluchtelingen moet verhinderen. De KLM heeft - blijkens Tweede-kamerstukken uit 1996 - wekelijks overleg met de IND en de marechaussee over onder andere pre-boarding checks (de instapcontroles in landen van herkomst). De KLM geeft samen met de IND, de marechaussee, het ministerie van Buitenlandse Zaken, het ministerie van Justitie en de Centrale Recherche Informatiedienst (CRI) een vijfdaagse cursus om IND-medewerkers te trainen in 'regelgeving en procedures voor visumverlening en met betrekking tot legalisatie en verificatie van documenten'. De cursus is ook gericht op 'herkenning van valse respectievelijk vervalste documenten met behulp van de op de posten beschikbare hulpmiddelen en het opbouwen van contacten met plaatselijke autoriteiten, vertegenwoordigers van derde landen en luchtvaartmaatschappijen'. Gezien het wereldwijde netwerk van de KLM vormt het bedrijf een belangrijke informatiebron voor de IND. Zo wordt overbodig werk voor de IND voorkomen.

Enkele voorbeelden

De KLM vliegt op 14 oktober 1997 een Liberiaanse vluchteling naar Nigeria, autoriteiten op de luchthaven van Kano weigeren hem de toegang. De KLM vliegt hem terug naar Schiphol, waar hij wordt vastgezet. Hij dient een tweede asielverzoek in dat door de IND negatief wordt beoordeeld. Enkele dagen later vliegt de KLM de Liberiaanse vluchteling opnieuw naar Nigeria, dit keer naar de luchthaven van Lagos. Wederom wordt hij niet geaccepteerd. De KLM vliegt hem weer terug naar Schiphol, waar de IND hem als illegaal op straat dumpt.

De KLM zet in april 1998 een Palestijnse vluchteling uit naar Libanon onder begeleiding van drie leden van de marechaussee. De Palestijn is gedurende de hele reis geboeid. De bedoeling van de IND was om ook zijn vrouw en drie kinderen uit te zetten, maar deze waren tijdig ondergedoken. In Beiroet, waar de marechaussee de Palestijn aan de autoriteiten overhandigde, bleken de gegevens op zijn reisdocument correct te zijn. Hij werd hierover ondervraagd, maar wel doorgelaten. Enkele dagen later werd hij gearresteerd en een tijd vastgehouden.

De KLM zet op 14 mei 1998 een Palestijnse vluchteling uit naar Libanon, nadat hij een maand in een vreemdelingengevangenis had gezeten. De marechaussee escorteert hem en levert hem op 15 mei af aan de Libanese grensautoriteiten in Beiroet. Deze arresteren hem en verhoren hem drie dagen lang. Hem wordt de toegang geweigerd omdat de identiteitsgegevens niet overeenstemmen met de door de IND overhandigde documenten. De KLM vliegt de Palestijn weer terug naar Nederland. Daar wordt hij opnieuw opgesloten, dit maal bijna acht maanden. Uiteindelijk zet de IND hem opnieuw eind december 1998 via de KLM uit.

De KLM zou eind september 1998 een Ethiopisch echtpaar, waarvan de vrouw zwanger was, uitzetten. Het echtpaar wordt vanuit Verwijdercentrum Ter Apel in een politiecel vastgezet en naar Schiphol gebracht. KLM vliegt tot Nairobi en Kenyan Airline tot Addis Abeba. Twee leden van de marechaussee escorteren het echtpaar. De vluchtelingen verzetten zich op Schiphol door zich uit te kleden en hevig te schreeuwen, wat de marechaussee tracht te voorkomen. De aandacht van de piloot wordt getrokken. Deze sommeert de marechaussee hem de reisdocumenten te tonen. De piloot gaat, gezien de gebrekkige documenten, niet akkoord met een uitzetting en laat de vluchtelingen uit het vliegtuig halen. Vijf dagen later staat opnieuw een KLM-vliegtuig klaar om hen naar Ethiopië te vliegen. Ook deze uitzetting wordt voorkomen, nu door interventie van advokaat en ambassade.

Eind 1993 verhuurt de KLM zelfs een compartiment in een Boeing-747 voor ruim honderdduizend gulden aan de IND voor de bespoedigde verwijdering van een groep vluchtelingen uit het 'Grenshospitium'. Deze vluchtelingen hadden zich verzet tegen hun voortdurende detentie.

Personeel en vakbonden van vliegmaatschappijen in andere landen hebben hun verantwoordelijkheid omtrent uitzettingen opgepakt. Zo heeft personeel van Air France naar aanleiding van haar chartervluchten met Sans-papiers naar landen van herkomst het werk neergelegd. Naar aanleiding van de dood van Sémira Adamu in België hebben Belgische piloten zich kritisch uitgelaten over het geweld bij uitzettingen en verklaard niet meer aan gedwongen uitzettingen te willen meewerken.

In Nederland heeft Martinair, nadat het hoofkantoor door het Autonoom Centrum bezet was op 4 december 1996, de eis ingewilligd te stoppen met groepsuitzettingen. KLM is daarop door het Autonoom Centrum op 7 november 1997 uitgenodigd voor een gesprek over haar betrokkenheid bij uitzettingen. Het bleek dat het bedrijf zichzelf beschouwt als een 'economische realiteit': het vervoert mensen die een geldig plaatsbewijs hebben. Wat er na een uitzetting met mensen gebeurt en of de uitzetting gedwongen is of niet, rekent de KLM niet tot haar verantwoordelijkheid. De KLM is tevens niet geïnteresseerd in de mening van onafhankelijke mensenrechtenorganisatie zoals Amnesty International over de landen waarnaar vluchtelingen en illegalen worden uitgezet.